تنبک نوازان تاثیرگذار معاصر (از پهلوی تا امروز)

تنبک نوازان تاثیرگذار معاصر (از پهلوی تا امروز)

بعد از قاجار و از ابتدای پهلوی اول تا سال های 70 اوج تغییر و تکمیل ساز تنبک یه شمار می آید. بنابر این دانستن تاریخی از تنبک نوازان تاثیر گذار در عصر حاضر در امر یادگیری ساز تنبک مهم و انکار ناپذیر است. در یکی از مقالاتمون درباره 16 تنبک نواز تاثیرگذار در قاجار صحبت کردیم. لذا در این مقاله بر آن شدیم که تنبک نوازان تاثیرگذار معاصر را نام ببریم و معرفی کنیم.

نوازندگان مطرح ساز تنبک در عصر حاضر

1 . زنده یاد حسین تهرانی

وی در سال 1291 شمسی در تهران متولد شد. از تنبک نوازان تاثیرگذار معاصر و شاید کمی قبل تر به حساب می آید. به دلیل علاقه اش در سنین نو جوانی در سال 1304 به نواختن تنبک (ضرب) روی آورد.با آنکه در آن زمان نواختن ساز با مشکلات مذهبی و اجتماعی رو به رو بود ولی حسین تهرانی به این کار مبادرت ورزید.

به گفته او در زمانی که تنبک نوازی مطربی و پستی بود او نمی از شبانه روز را به تمرین میپرداخت و کار جدی خود را در سال 1307 نزد حسین خان اسماعیل زاده شروع کرد.در سال های بعد پیش استادانی مثل رضا روانبخش و کنگرلو کار خود را ادامه داد.

به علت عدم وجود خط موسیقی یا همان نت آموزش سازهای کوبه یی به کمک اصطلاحاتی وزندار مثل "بله و بله و بعله دیگه" یا "یک صد و بیست و چهار" آموزش داده میشدند.

او در سال 1317 با زنده یاد صبا آشنا شد و این دوستی به پایان عمر ادامه داشت. در این دوران حسین تهرانی از صبا بسیار آموخت به گونه یی که در یک مصاحبه میگوید که هرچه مطلب علمی و عملی آموختم از ابوالحسن صبا آموختم.

وی علاوه بر تسطل بر ریتم به ردیف های آوازی نیز مسلط بود و همواره میخوانده و مینواخته است. بطوری که بسیاری از تصانیف و ضربی های گذشته به روایت حسین تهرانی است.

وی در سال 1352 فوت نموده است.

تاثیرات حسین تهرانی در موسیقی و ساز تنبک

وی با گشایش رادیو در سال 1319 به رادیو راه یافت و در سال 1320 در هنرستان به عنوان استاد تنبک به فعالیت پرداخت. همچنین در هنرستانی که در سال 1328 به همت خالقی و دیگران تاسیس شده بود نیز به تدریس مشغول شد. از کارهای وی بجز اجراهای صحنه ای و ضبطهای بیشمار ، تاسیس گروه تنبک که تا آن زمان بی سابقه بود و باعث جلب توجه افکار عوام و خواص در موسیقی شد.

همچنین در اثر آشنایی با صبا به تصحیح و بازسازی درباره حرکات این ساز از جمله تکنیک تم و ریز پرداخت که به نوبه خود انقلاب بزرگی در ساز تنبک بود. تهیه و تالیف کتاب آموزش تنبک نیز در کنار تمامی تغییرات یک معنای جدید به ساز ضرب میبخشید.

وی به علت علاقه به ساخت ساز مبادرت به ارائه دو اندازه مختلف ضرب با عنوان ضرب تکنوازی و ضرب ارکستر ورزید که ابعاد هر کدام از آن ها در کتاب آموزش تنبک وی موجود است.

از شاگردان وی محمد اسماعیلی ، جهانگیر ملک ، اصغر سبز و مهرورزان را میتوان نام برد.

تبدیل حسین تهرانی به چهره یی جهانی

کار حسین نه تنها در ایران بلکه در جهان هم مطرح بود. بطوری که در تابستان سال 1323 آهنگساز روس به نام لئون کنیپر که به تهران آمده بود وقتی با ارکستر آن زمان که وزیریو حبیب سمائی در آن مینواختن رو به رو شد از کار حسین تهرانی در آن ارکستر بسیار شگفت زده شد و بیان داشت که این ساز یعنی ضرب در ین سادگی بسیار کامل است و مقام حسین تهرانی را با هنرمندان بزرگ جهان برابر دانست.

مشابه همین نظر را ماکس روچ طبال سیاه پوست گفت "آنچه را که من با چند وسیله ضربی مینوازم حسین با پوستی کشیده بر چوب و انگشتانش به مراتب بهتر و شیرین تر مینوازد."

2 . امیرناصر افتتاح

در سال 1314 در امیریه تهران متولد شد. اولین معلم وی هوشنگ مهرورزان بود. او به علت استعداد ذاتی به سرعت مراحل آموزش تنبک را طی کرد و در 16 سالگی به رادیو راه یافت. آثار بسیاری به جای گذاشت و با فعالیت هایی که داشت به یکی از تنبک نوازان تاثیرگذار معاصر تبدیل شد.

تاثیرات امیرناصر افتتاح در تنبک

بیشترین آثار افتتاح در هنر تنبک نوازی در بخش تدریس است. وی را میتوان اولین کسی دانست که بطور جدی ، منظم و اصولی به تدریس این ساز پرداخت و برای آموزش تنبک مبادرت به نوشتن نت کرد. اگرچه اولین بار صبا بود که برای تنبک نت نویسی کرد ولی پیگیری های آکادمیک افتتاح برای این ساز نتیجه بخش بود. وی صاحب آموزشگاه موسیقی گام بود.

وی بسیار روان و ساده نت مینوشت و هنرجو را به مقصد میرساند. از توصیه های او به هنرجویان شمارش ریتم هنگام تمرین است. حتی میگفت که موقع بالا رفتن از پله نیز شمارش کنید. موقع خوردن آب جرئه های آب را بشمارید. با این روش شمارش ریتم و یادگیر تنبک نیز از این عادات پیروی میکند.

او به هر نوآموز تنبک به اندازه درش آموزش میداد بنابر این هر هنر آموز دارای یک دفتر نت متفاوت بود.

از شاگران او محمود فرهمند ، بهمن رجبی ، مرتضی اعیان را میتوان نام برد.

از وی کتابی به جای مانده است که برای هنرجویان تازه کار بسیار مفید است ، نام این کتاب آموزش در اوزان مختلف است که به همت پدرام خاور زمینی و حمید قنبری بجامانده است.

وی در سال 1366 در بیمارستان بعلت ذات الریه در گذشت.

اگر خواستید که به صورت حرفه یی آموزش تنبک را شروع کنید ، استاد غلامرضا صدرالدینی مدرس تنبک آموزشگاه زخمه با 37 سال سابقه تدریس ، شاگر استاد محبی در ابتدا و در ادامه با ناصر فرهنگفر و بهمن رجبی تنبکنوازی را پیگیری کرده است.

3 . بهمن رجبی

متولد سال 1318 رشت است. استاد رجبی هم مانند دیگر نوازندگان از کودکی به این ساز علاقمند شد و سپس به تهران آمد و نزد زنده یاد افتتاح آموزش ضرب را پیگیری کرد. به گفته خودش از همه گذشتگان استفاده کرده ولی بیشتر کار خود را مرهون افتتاح میداند. وی در ارکستر های مختلف ، رادیو و تلوزیون برنامه های متعد همراه با بزرگان موسیقی همچون شفیعیان ، حجازی ، علیزاده دارد.

تاثیرات بهمن رجبی در ساز ضرب

وی در زمینه اضافه کردن به تکنیک های تنبک بسیار فعالیت داشته و تکنیک های نوین ارائه کرده است. همچنین مبادرت به بازسازی ریز های گذشتگان کرده و بگفته خودش چندین ریز به تکنیک های ساز تنبک اضافه کرده است.

از آقای رجبی قطعات خیلی زیادی موجود است کثل گفت و گوی چپ و راست ، اتل متل ، ریتم های مطربی و در زمینه آموزش دارای کتاب های دوره ابتدایی ، متوسطه ، عالی و فوق عالی است که بسیار ارزنده و کارا به شمار میروند. ایشان دارای کتاب تحقیقی بنام تنبک و نگرش ریتم از زوایای مختلف است .

از هنرجویان مطرح او پدرام خاورزمینی ، حمید قنبری میتوان یاد کرد.

4 . ناصر فرهنگفر

متول 1324 در شهر ری میباشد. شاید از موثرترین تنبک نوازان معاصر باشد. در زمان کودکی با یک کوزه سفالی که مادرش روی آن پوست کشیده بود به زدن میپرداخته است. با آنکه پدر وی مخالف بوده و میخواسته ناصر خوشنویس شود ولی ناصر ضرب و نوازندگی را در آینده دنبال میکند. پدر وی پاسبان بوده (حسینعلی خان) و تار مینواخته و عمویش ملقب به خوشرو ضرب را بصورت مطربی مینواخته و صدایی خوش داشته است.

وی صدایی خوش داشته که که همراه با نوازندگی خوانندگی هم میکرده است. به ردیفهای موسیقی ایرانی نیز مسلط بوده است. همچنین بر شعر و شاعری هم دست داشته است که به شاعر تنبک ملقب میباشد.

جد مادری ناصر فرهنگفر میرزا مهدی خوشنویسی قاجار است که از وی قرآن هایی به خط نسخ بجا مانده است.

تاثیرات ناصر فرهنگفر در موسیقی و ریتم

قدر و ارزش فرهنگفر با اینکه شاگرد چون جمشید محبی دارد بیشتر در این است که سبکی نو و شیوه ای جدید از تنبک نوازی ارائه داده است که بسیار شیرین و دلنشین میباشد.

وی در نوازندگی دارای ذوق و قریحه خاص و دارای تکنیک های متفاوت برای نواختن ساز ضرب است. ناصر فرهنگفر به نوازندگی و رها بودن در ریتم بیشتر از چیزهای دیگر معتقد بوده است. در زمنیه های ریتم های لنگ که قبلا کار نشده بود بسیار فعال بوده و بطرز بسیار زیبا و حرفه ای آنها را مینواخته است.

از فرهنگفر آثار بسیار ارزشمند بصورت تکنوازی و گروه نوازی بجا مانده و همچنین کتابی بنام میزان الاعظم از کارها و نواخته های وی موجود است.

در خوشنویسی شاگرد استاد حسن میخانی بود و خط را همانند ضرب بسیار دلنشین و پخته مینوشته است.

در سال 1376 در 50 سالگی در گذشت. و با وجود آنکه نسبت به توانایی هایش عمر کوتاهی داشت ولی از تنبک نوازان تاثیرگذار معاصر و شاید با ذوق ترین آنها باشد.